SİSTEM VƏ TƏTBİQİ PROQRAMLAR

 Kompüterin proqram təminatı dedikdə informasiya emalının təşkili və idarə edilməsi üçün istifadə olunan proqramlar kompleksi başa düşülür. Proqram təminatı sisteminin yerinə yetirdikləri funksiyalara görə 2 hissəyə bölmək olar:

·        Sistem proqram təminatı

·        Tətbiqi proqram təminatı

Sistem proqram təminatı: kompüterdə informasiyanın emal prossesinin təşkili ilə yanaşı tətbiqi proqramlar üçün normal mühiti təyin edir. Sistem proqram təminatına aşağıdakılar daxildir:

·        əməliyyat sistemləri

·        texniki xidmət proqramları

·        servis proqramları

·        proqramlaşdıma sistemləri

ƏS-informasiya emalının idarə olunmasını və aparat vasitələri ilə istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin ədir. ƏS-nin əsas funksiyalarından biri informasiyanın daxiletmə-xaricetmə prossesinin avtomatlaşdırılması istifadəçi tərəfindən yerinə yetirilən tətbiqi proqramın idarə edilməsidir. ƏS–lazım olan proqramı kompüterin yaddaşına yükləyir və onu yerinə yetirilməsinə nəzarət ədir. ƏS yerinə yetirdiyi funksiyalara görə 3 qrupa bölünür:

·        Bir məsələli (bir istifadəçili)

·        Çox məsələli (çox istifadəçili)

·        Şəbəkə

Bir məsələli ƏS – müəyyən anda konkret bir məsələ ilə bir istifadəçinin işi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu tip ƏS-nin nümayəndəsi Microsoft firması tərəfindən yaradılan MS-DOS – dur.

Çox məsələli ƏS – kompüterdən multiproqram rejimdə vaxt bölgüsü ilə kollektiv istifadəni təmin edir. Bu tip ƏS-nə UNİX, Windows aiddir.

Şəbəkə ƏS – lokol və qlobal şəbəkələrin meydana gəlməsi ilə əlaqədardır və şəbəkinin bütün resurslarına istifadəçinin müraciətini təmin edir.

Texniki xidmət proqramları – kompüterin düzgün işləməsinə nəzarət etmək və nasazlıqları aşkar etmək üçündür. kompüterin işinə nəzarət etmək üçün müxtəlif

üsullar mövcuddur. Bu üsullardan bəziləri kompüterin aparat vasitələri ilə, bəziləri aparat-proqram vasitələri ilə, bəziləri isə proqram vasitələri ilə həyata keçirilir.

Proqramla nəzarət test proqramları və xüsusi nəzarət proqramları vasitəsilə həyata keçirilir. Test proqramları adətən kompüterin daimi yaddaş qurğusunda saxlanılır.

Xüsusi nəzarət proqramları – kompüterdən məsələlərin həlli üçün tətbiq olunan proqramların icrası zamanı əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş vəziyyətlərin asılılıqların və məhdudiyyətlərin ödənib-ödənilməməsini yoxlayır. Bütün hallarda nasazlıqların xarakteri, mənbəyi və bəzən də səbəbi haqqında ekrana və ya çapa məlumat təqdim edir.

Servis proqramlar – istifadəçiyə kompüterlə işləyərkən əlavə xidmətlər göstərir və ƏS-nin imkanlarını genişləndirir. Servis proqramlarının yerinə yetirdikləri əsas funksıyalar aşağıdakılardır:

·        İstifadəçi interfeysinin təkmilləşdirilməsi;

·        Verilənlərin mühafizəsi;

·        Verilənlərin bərpası;

·        Xarici yaddaşla Əməli yaddaş arasındakı informasiya mübadiləsinin sürətləndirilməsi;

·         kompüter virusları ilə mübarizə.

Servis proqramları yerinə yetirdikləri funksiyalara görə aşağıdakı qruplara bölünür:

·        Örtük proqramları;

·        Utilitlər;

·        Antivirus proqramları.

Tətbiqi proqram təminatı: İstifadəçilərin hər hansı məsələlərin həll etmək məqsədilə yaradılır. T.P.T sistemi proqram təminatının xüsusən əməliyyat sisteminin idarəsi altında işləyir.

Tətbiqi proqram təminatı paketləri müəyyən olunmuş məsələləri həll üçün təyin olunmuş kompleks proqramdır. Aşağıdakı bir-birindən fərqli tətbiqi proqram paketləri var:

·        ümumi təyinatlı

·        üsul yönlü

·        problem yönlü

·        qlobal komputer şəbəkələri üçün.

(ardı var...)